Arama
motorları nasıl çalışır?
Arama
motorları, bir leb-i derya olan www'de detay bilgi aramanıza
yardımcı olan temel araçlardır. Gelişmiş arama motorları
olmasaydı gün geçtikçe devasa şekilde büyüyen Internet ağı
uzerinde bilgiyi bulabilmek, elinizde belirli bir URL adresi de yok
ise, gerçekten çok zor olurdu. İnternet’in genelinde arama yapan
motorlar, aslında ağı doğrudan taramazlar. Her biri, sunucular
üzerinde bulunan milyarlarca web sayfasından seçilerek oluşturulan
ve web sayfalarının metin biçimlerinin tamamını içeren bir
veritabanını tararlar. Yani bir arama motoruyla ağı
taradığınızda, bir anlamda, gerçek web sayfasının bir miktar
bayatlamış bir kopyasını aramaktasınız. Ancak arama
motorlarının arama sonucunda buldukları bağlantılara (linklere)
tıkladığınızda, elbette o sayfanın güncel halini asıl
sunucudan almış olursunuz.
Temel
olarak üç tip arama motoru vardır: örümcekler (spiders)
(1) ile çalışanlar, insanların iletileri ile çalışanlar,
ve bu iki tipin bir bileşimi ile çalışanlar.
Örümcekler
ile çalışan motorlar siberuzaya örümcek denen programlar
yollayan motorlardır. Bu örümcekler bir internet sayfasını
ziyaret eder, burada bulunan bilgiyi okur ve hafızalarına alır,
sitenin meta etiketlerine (meta tags) (2) bakar ve sayfada bulunan
diğer bağlantıları da ziyaret ederler. Örümcek topladığı
bütün bu bilgileri, verinin indekslendiği yer olan merkezi bir
depoya getirir. Örümcek daha sonra düzenli olarak önceden ziyaret
ettiği sitelere geri döner ve değişiklikleri kaydeder. Bu
ziyaretlerin sıklığı arama motorunun sistem yöneticileri
tarafından belirlenir. Arama motoru veritabanları bu örümcekler
tarafından seçilir ve inşaa edilir. Bu örümceklerin yaptıkları
eylem ingilizcede "bir böcek gibi oradan oraya gezinmek"
anlamına gelen bir fiil olan "crawl" ile tanımlanmaktadır;
ancak gerçekte bu programlar oldukları yerde durmaktadırlar.
Veritabanında zaten bulunan sayfalardaki bağlantıları,
veritabanına dahil etme olasılığını göz önünde bulundurarak
tararlar. Bu programlar düşünemezler, bir URL adresi belirleyip
adres satırına giremezler veya bir bilgiyi aramaya "karar
verip" kendi kendilerine web’de onu aramaya kalkışamazlar
Eğer bir web sayfasına başka bir sayfada bağlantı verilmemişse,
arama motoru örümcekleri bu sayfayı bulamazlar. Başka bir
sayfadan hiçbir bağlantı verilmemiş olan çiçeği burnunda bir
web sayfasının arama motorlarına girebilmesi için yapılması
gereken şey, sayfanın sahibinin arama motoru şirketlerine sayfa
adresini elden göndermesi ve sayfanın veritabanlarına dahil
olmasını rica etmesidir. Bütün arama motoru şirketleri buna
imkân vermektedir. Örümcekler sayfaları bulunca onları
"indeksleme" işi için başka bir bilgisayar programına
gönderirler. Bu program sayfadaki metni, bağlantıları ve diğer
içerikleri tanır ve arama motorunun veritabanı dosyaları arasına
katar. Böylece veritabanı anahtar kelimelerle veya servise sunulmuş
herhangi bir diğer ileri düzey arama tekniği ile aranabilir. Arama
ölçütleri içerikle çakışırsa sayfa bulunur.
İnsanlar
vasıtasıyla oluşturulan arama motorları insanların bilgi
iletmesi sonucunda, bu bilgiyi indeksler ve kataloglarlar. Sadce
insanlar tarafından iletilen bilgi indekse eklenir.
Her
iki durumda da, bir bilgiyi bulmak için arama motorunda sorgulama
yaptığınızda, internet ağını taramak yerine aslında arama
motorunun yaratmış olduğu indeks üzerinde çalışmaktasınız.
Bu indeksler, bilginin bir araya toplanması, depolanması ve
peşinden taranmaya başlamasıyla oluşan devasa boyuttaki
veritabanlarıdır. Yahoo! veya Google gibi ticari arama motorlarında
yapılan arama sonuçlarında, bazen çalışmayan sayfa
bağlantılarını listelenmesinin nedenini de bu durum açıklar.
Arama sonuçları indekse bağlı olduğu için, eğer indeks, bir
internet sayfasının geçersiz hale gelmesinden sonra henüz
güncellenmemiş ise, arama motoru bu sayfayı hala geçerli imiş
gibi listeleyecek, ancak sorgulamayı yapan kişi bağlantıya
ulaşamayacaktır. İndeks yenilenene ve güncellenene kadar sonuçlar
bu şekilde listelenecektir.
Örümceklerin
hangi bilgileri bulduğuna ve insanların ilettiği bilgilere göre
değişlik gösterecekleri için bütün indeksler tam anlamıyla
aynı olamaz; bu yüzden aynı arama yapıldığında farklı arama
motorlarında farklı sonuçlar listelenecektir. Üstelik indeksleri
tararken her arama motoru aynı algoritmayı kullanmaz. Algoritma,
kullanıcının aradığı bilginin indeksteki bilgi ile olan
ilgisini belirlemek için arama motorunun kullandığı bir
sistemdir.
Bir
arama motoru algoritmasının aradığı şeylerden biri anahtar
kelimelerin frekansları ve web sayfasındaki yerleridir. Daha yüksek
frekansa sahip olduğu görülen sayfalar doğal olarak konuyla
ilgisi dyüksek olanlardır. Neyseki, arama motoru teknolojisindeki
son gelişmeler, anahtar kelime yığmak (keyword stuffing /
spamdexing) diye adlandırılan kötü kullanımların önüne
geçebilecek düzeye gelmiştir. Algoritmaların analiz ettiği bir
başka husus ise sayfaların diğer sayfalara bağlanma şekilleridir.
Sayfaların birbirine nasıl bağlandığına bakarak bir arama
motoru hem sayfanın ne ile ilgili olduğuna, hem de "önem"
derecesine göre sayfanın sonuclar listesinindeki konumuna karar
verebilir. (Sayfaların birbirine nasıl bağlandığına bakması
sırasında, bağlantı sayfalarındaki anahtar kelimelerin asıl
sayfadaki anahtar kelimelere benzeyip benzemediğini gözler).
Önerilen
Arama Motorları: Özellikler Tablosu
|
Arama
Motoru
|
||||
|
DEVASA.
2 milyardan fazla. Fakat 3 milyardan fazla olduğunu iddia
etmektedir; ancak yaklaşık 1milyarı tam olarak
indekslenmemiştir, yani tam bir metin olarak taranamaz
durumdadırlar.)
|
BÜYÜK.
1 milyar adet tam indekslenmiş, aranabilir durumda sayfası
olduğunu söylemektedir. Diğer 1 milyarlık kısım ise kısmi
olarak indekslenmiştir.
|
DEVASA.
3 milyardan fazla indekslenmiş, aranabilir durumda sayfa mevcut.
|
BÜYÜK,
fakat Google ve AllTheWeb arama motorlarından daha küçüktür.
|
|
|
Önemli
özellikler ve kısıtlamalar
|
PageRank
kullanarak sayfaları popülerlik sıralamasına sokar. Her arama
için, OR (ya da) dışında ancak 10 kelime girilebilir. Bir
sayfanın ilk 101 KB’lık kısmını, bir PDF’in 120KB’lık
kısmını indeksler.
|
Subject-Specific
Popularity
(Konuya Özel Sıralama) kullanarak sıralama yapar. Sonuçlar
kısmında daha arıtılmış bir arama için terim önerir. Pek
çok bağlantısı olan sayfaları da sonuçlar kısmında öneri
olarak verir.
|
Sayfa
araması yaparken URL
Investigator
kullanır. Ölçüm birimlerini çevirmek için Conversion
özelliğini kullanmaktadır.
|
Boole
taraması ve Advanced
Search (İleri Düzey
Arama) bölümünde sonuçları yetkin biçimde tasnif edebilen
SORT BY kutucuğu. Temel arama özelliğini kullanırken ticari,
ödemeli ve rehber içerikli girişlerden bağışık tutabilir.
|
|
Sonuçları
Sıralaması
|
Diğer
sayfalardan bu sayfaya verilen bağlantılara bağlı olarak
popülerliğini ölçme: pek çok sayfa bağlantı verdiyse
sıralamada yukarıda olur. Eşleştirme ve sıralamada sayfaların
"önbellekli” versiyonları kullanılır. Sayfanın en son
hali olmayabilir.
|
Konuya
Özel Sıralama (Subject-Specific Popularity) kullanarak sıralama
yapar. Bir sayfaya ilgili diğer sayfalardan ulaşır.
|
Bu
arama motoru da "öneme” ve diğer sayfalara olan
bağlantılara göre arama yapıyor görünmekte. İleri Düzey
Arama'da (Advanced
Search)
BUNU İÇERMELİ (SHOULD INCLUDE) seçeneği kutunun içinde
belirlenen kelime veya kelime grubuna öncelik verir. Boole
taramasında rank:kelime
girildiğinde bu kelimeye göre sıralama yapması gerekir.
|
Boole
taraması için girilen kutunun altındaki Sorted by kutusu
ndan belirlediğiniz terimlere göre arama yaparsınız. Boş
bırakırsanız ilgiye göre sıralama yapar.
|
|
Dil
|
Başlıca
Latin dilleri ve Latin dilleri dışındaki diller.
|
Başlıca
Latin dilleri.
|
Başlıca
Latin dilleri ve Latin dilleri dışındaki diller. Denk düşen
karakter setlerini belirlemenize olanak tanır.
|
Kapsamlı
liste başlıca Latin dilleri ve Latin dilleri dışındak dilleri
içermektedir.
|
|
Çeviri
|
Bazı
sayfaların akabindeki Bu sayfayı çevir (Translate this page)
bağlantısı. Belli başlı Avrupa dillerinden ingilizceye
çeviri.
|
Çeviri
servisi yok.
|
Çeviri
servisi yok.
|
İngilizce'den
başka dillere veya başka dillerden İngilizce'ye çeviri.
|
Meta-arama
motorlarında, arama kutucuğunun içine anahtar kelimeleri
girebilirsiniz ve o sizin aramanızı aynı anda muhtelif özel arama
motorlarına ve onların web sayfası veritabanlarına iletir. Birkaç
saniye içerisinde sorgulama yaptığınız bütün arama
motorlarından sonuçları alırsınız. Meta-arama motorları, web
sayfalarından müteşekkil bir veritabanı oluşturmazlar. Sadece
sizin arama kelimelerinizi, arama motorlarının veritabanlarına
gönderirler. Meta arama yapmak bazı durumlarda gerçekten işe
yaramaktadır. Birbirinden farklı arama motorlarını öğrenip
tanımaktansa tek bir noktada arama yapmanın size daha çok zaman
kazandıracağını düşünebilirsiniz. Aslında bu, neyi
taradıklarına ve sonuçları nasıl düzenlediklerine daha çok
bağlıdır. Sorguladıkları veritabanlarından daha iyi
olamayacakları bir gerçektir. İki ayrı meta arama motoru ailesi
vardır:
İyi
veritabanlarını arayan, karmaşık aramaları yapabilen, sonuçları
bütünlük halinde sunan, çift sonuçları eleyen ve arama
sonuçlarınızı konu konu ayırmak gibi daha başka özellikleri de
barındıran Meta arama motorları.
Derinlikli
ve kapsamlı biçimde taramanıza yardımcı olacak gereçler
arama sonuçlarında aradığınız şeyi bulabilmenizi sağlayacak
iyi özelliklere sahiptir. Bu gereçler bir konuyu çok derinlikli
araştıran ciddi araştırmacılar için uygundur.
Meta
Arama Motorları
|
Meta
Arama Gereci
|
Aranan
motorlar
|
Karmaşık
Arama Yeteneği
|
Sonuçları
Gösterme
|
|
Şu
anda Netscape (Google), Lycos (AllTheWeb motoruna benzeyen FAST),
MSN Search (Inktomi), lii.org, ve diğerlerini aramaktadır. İleri
Düzey Arama (Advanced
Search)
bölümünde kendinize göre ayarlar yapabilirsiniz.
|
Boole
işleci (Boolean operators) ve alan kısıtlaması (field
limiting) ile karmaşık aramalar yapar.
|
Arama
yapmak için girilen kelimelere dayanarak konulara ayrılmış
sonuçlar listesi (Vivisimo
Clustering Engine). Konu
başlıkları belli başlı temalardır. Her bir temaya tıklayarak
sonuçların içinde arama yapın. Alt kısımda başlıkları,
URL adreslerini ve açıklamaları kaydedebilir ve bunlar içinde
arama yapabilir.
|
|
|
Google,
Yahoo, AltaVista, Ask Jeeves, About, LookSmart, Overture ve
FindWhat’ı aramaktadır.
|
Boole
mantığını, özellikle ileri düzey arama modlarında kabul
etmektedir.
|
Her
arama sonucunun içinde konu kümeleri oluşturan Vivisimo
kümeleme teknolojisini kullanılr. Dogpile her bir arama motoru
sonucunu, tek bir listeye toplanmış şekilde değil, ayrı ayrı
görmenizi sağlar.
|
Derinlikli
ve Ciddi Bir Arama Yapmak için Meta Arama Kullanma
|
Meta
Arama Gereci
|
Aranan
motorlar
|
Karmaşık
Arama Yeteneği
|
Sonuçları
Gösterme
|
|
My
Search Sets (Arama Kümelerim) ifadesine tıklayın ve şu arama
motorlarını içeren listeden seçim yapın: AllTheWeb,
AltaVista, AOL, Excite, Google, Hotbot, MSN, NBCi, OpenDirectory,
Yahoo!. Ücretsiz düzeyde 3 arama kümesi ya da 500 tane kaynağın
bulunduğu havuzdan 10 adet kaynak.
|
"
", +/- işaretlerini kabul etmektedir. Varsayılan kelimeler
arasında AND (ve) bulunmaktadır. Basit arama yapılması
önerilir. SurfWax'in SiteSnaps ve diğer özellikleri sonuçlar
içinde kapsamlı araştırma yapma olanağı tanır. My
Preferences (Tercihlerim) özelliği ile kendinize göre ayarlama
yapabilirsiniz. Aramaları InfoCubby özelliği ile kaydedebilir.
|
Sonuçlar
konuyla ilgisine, site başlıklarının alfabetik olarak
sıralanmasına ya da kaynağa göre tasnif edilebilir. FocusWords
özelliği kelimeleri sayfadaki bağlamında gösterir.
"ContextZooming" (Bağlama Odaklanma) özelliği
sayfada girdiğiniz terimlere ait daha çok bağlam bulur. Çoğu
sayfada imajlar ve bağlantılar hakkında istatistiki bilgi
sağlar.
|
|
|
Advanced
Search (İleri Düzey Arama) özelliğinden sonra gelen Properties
(Özellikler ) düğmesine basarak, arama motorları listesinden
Google ve diğerlerini seçin. Bazı iyi tercihler şunlardır:
AltaVista, AOL, EuroSeek, Fast/AllTheWeb, Google, Hotbot, Lycos,
MSN, Netscape Netcenter, Open Directory Project, Teoma, Wisenut,
Yahoo!
|
ALL,
ANY, Phrase, ve dahası. Refine seçeneği altında sonuçlar
arasında Boole araması da yapabilir. Kapsamlı bir Help menüsü
desteği. Internet Explorer ile bütünleşik.
|
İnternetten
indirilmeli ve kurulmalıdır. Fakat en temel versiyonu
ücretsizdir. Pek çok ileri düzey özelliği vardır, sonuçların
görüntülenme şekli değiştirilebilir, daha önceki aramalar
takip edilebilir.
|
Kaynak:gencmevtoo.at.ua
Hiç yorum yok :